პროფ. ვ. პეტრიაშვილი

ვასილ მოსეს ძე პეტრიაშვილი , ქიმიკოსი, პედაგოგი, აგროქიმიის და ენოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, პროფესორი, საზოგადო მოღვაწე. დაიბადა 1842 წლის 20 თებერვალს, წალასყურში, გარდაიცვალა 1908 წლის 26 ივლისს, კარლსბადში.1865 წელს დაამთავრა თბილისის სასულიერო სემინარია. ჩაირიცხა ნოვოროსიისკის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე, იმავე წელს გადავიდა ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტის საბუნებისმეტყველო განყოფილებაზე. 1870 წლიდან, უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, მუშაობას იწყებს იქვე, ტექნიკური ქიმიის კათედრაზე. 1875 წელს ვ. პეტრიაშვილმა დაიცვა დისერტაცია ქიმიის მაგისტრის ხარისხის მოსაპოვებლად და არჩეულ იქნა ტექნიკური ქიმიის დოცენტად და ამავე კურსის ხელმძღვანელად.1879 წლიდან პროფესორი, 1905 წლიდან დეკანი. 1907 წელს ირჩევენ რექტორად. ვასილ პეტრიაშვილი უმაღლესი სასწავლებლის პირველი ქართველი რექტორია. სამეცნიერო საქმიანობისათვის მივლინებული იყო ბონში, პარიზში, ევროპის სხვა ქვეყნებში.ვასილ პეტრიაშვილმა პეტრე მელიქიშვილთან ერთად დიდი წვლილი შეიტანა საქართველოში მეღვინეობის აღორძინებაში. მან სპეციალური ნაშრომი მიუძღვნა ქვევრში ღვინის დაყენებას და ამ პროცესის გაუმჯობესებას. ქართულ ენაზე მან შექმნა ფუნდამენტური სახელმძღვანელოები: «ღვინის დაყენება» (1895 წელი -„მოამბე"), «რძე და მისი სხვადასხვაგვარად გამოყენება», «ძმრის წარმოება»(1905 წელი), სადაც მან განაზოგადა უმდიდრესი გამოცდილება ამ დარგში. ინტენსიური კავშირი ჰქონდა საქართველოსთან, ხშირად ჩამოჰყავდა თავისი სტუდენტები. სწავლაში ხელს უწყობდა და ეხმარებოდა საქართველოს გარეთ მცხოვრებ ახალგაზრდებს, იყო თბილისში უნივერსიტეტის დაარსების ერთ-ერთი ინიციატორი, თანამშრომლობდა ქართულ პერიოდულ პრესასთან, სისტემატიურად ბეჭდავდა პუბლიცისტურ წერილებს სოციალურ, სამეურნეო თუ სამეცნიერო საკითხებზე. ეწეოდა მეცნიერების პოპულარიზაციას საქართველოში, ტექნიკური ტერმინებით ამდიდრებდა ქართულ ენას.ურთიერთობა ჰქონდა აკაკი წერეთელთან, იაკობ გოგებაშვილთან, ნიკო ნიკოლაძესთან, პეტრე მელიქიშვილთან. მეცნიერი გარდაიცვალა ფილტვების ანთებით, კარლსბადში (ახლანდელი კარლოვი-ვარი)1908 წლის 27 ივლისს. დროებით ოდესაში დაკრძალეს, შემდეგ თბილისში, ვერის სასაფლაოზე გადმოასვენეს, მოგვიანებით კი ვაკის სასაფლაოზე იქნა დაკრძალული.თბილისში არის მისი სახელობის ქუჩა (სახელი ეწოდა 1923 წელს).


მეღვინეობის, როგორც მეცნიერულ საფუძველზე დამყარებული ტექნოლოგიური დისციპლინის პირველი სახელმძღვანელო რუსეთში ქართულ ენაზე დაიბეჭდა

მცირე ამონარიდი პროფ. პეტრიაშვილის სახელმძღვანელოდან “ღვინის დაყენება”

ყურძნის დაწურვა. ყურძნის დაწურვა იმაში მდგომარეობს, რომ მტევნის ყველა მარცვალი გაისრისოს, ჩენჩო ანუ კანი გასცილდეს მარცვლის გულსა, მხოლოდ ისე კი, რომ კურკა არ დაიმტვრეს და გული ძალიან არ გაიწუროს. ამ ნაირად მარცვლის დაჭყლეტა იმისთვის არის საჭირო, რომ ყველა შემადგენარი ნივთიერებანი ერთმანეთში აირიონ და ჰაერმაც იმოქმედოს.
დუღილის ფერმენტი, ღვინის დედა, რომელიც მარცვლის კანზეა, ტკბილში გაერევა და ამის გამო ეს ტკბილი მალე ადუღდება. რამდენადაც ყურძენი კარგად იქნება დაჭყლეტილი, იმდენად დუღილიც ძლიერი და წესიერი იქნება. მაშასადამე, კარგად დაჭყლეტა უმთავრესი პირობააა კარგი დუღილისა და ღვინის კარგად დაყენებისა.
დაჭყლეტილ და დაუჭყლეტავ ყურძნიდან მომზადებული ღვინო ერთგვარი არ არის. დაუჭყლეტავი ყურძნის ღვინო თუმცა კარგი ფერისა, მაგრამ ტკბილია; დაჭყლეტილი ყურძნიდან კი ღვინოს ცოტა ნაკლები ფერი აქვს, მაგრამ უფრო ძალოვანია, უფრო კარგი გემოსი და სიტკბოც არა აქვს. სიტკბო ღვინოში საშიშარია, იმის შენახვა ძნელია. თუ ყურძნის მარცვალს კანი ნაზი და თხელი აქვს, მაშინ შეიძლება დაუჭყლეტავად დავადუღოთ, კანი თითონ დასქდება, მაგრამ როცა ყურძნის მარცვალი მაგარია, მაშინ მიუცილებლად საჭიროა მისი დაჭყლეტა, რადგან დუღილი მხოლოდ მაშინ იქნება სრული და თანაბარი.
ყურძენს ან ფეხითა სჭყლეტენ საწნახელში (სურათი 14) და ან სხვა-და-სხვა საჭყლეტავი მანქანებით.
ფეხით ყურძნის დაჭყლეტა უფრო კარგია, ვიდრე ყოველგვარი მანქანებით, თუ კი ეს დაჭყლეტა ყურადღებით და სუფთად მოხდება. რასაკვირველია, საჭიროა, რომ მუშამ კარგად დაიბანოს ფეხები საწნახელში ჩადგომამდინ. ამ გვარად ყურძნის დაჭყლეტა იმით არის კარგი, რომ მარცვალი კარგად ისრისება და კურკა და კლერტი კი არ იმტვრევა და არ იჭყლიტება.
საწნახელი ან ქვითკირისაა და ან ფიცრის. ჩვენის აზრით, ფიცრის საწნახელი სჯობია. ქვითკირის საწნახელი იმისთვის არ არის კარგი, რომ კირი მოქმედობს ტკბილზე, მის სიმჟავეს ანელებს და ამის გამო დუღილს შეასუსტებს.



საწნახლიდან ტკბილი ან ლაგვინში ჩადის, რომელიც ყოველთვის ქვითკირისაა, და ან დიდ ქვევრში, ჭაჭას ან აქვე აძლევენ სადუღებლად და ან სხვა ქვევრებში გადიღებენ, ვისაც ქვითკირის საწნახელი აქვს, ჩვენ იმათ ვურჩევთ ეს ისე მოამზადონ, რომ ტკბილი არ გააფუჭოს. ამისთვის ორი საშუალებაა გამოსადეგი:
1) საწნახლის და ლაგვინის კედლებს და ძირს დაასველებენ წყალში გახსნილი კაჟის მარილით (25% კალ-ქვიანი კაჟის მჟავე K2SiO3 და 75% წყალი) და, როცა გაშრება, მაშინ წმინდა წყლით კარგად გარეცხავენ. რამდენიმე დღის შემდეგ, როცა კედლები და ძირი კარგად გაშრება, კიდევ დაასველებენ კაჟის მარილის ხსნილით, რომელიც ახლა უფრო სქელი უნდა იყოს (50% კაჟის მარილი და 50% წყალი); გაშრობის შემდეგ კიდევ გარეცხავენ, მესამედაც გაიმეორებენ ამგვარივე ხსნილით საწნახელის კედლების დასველებასა და გაშრობის შემდეგ გარეცხვას. ყოველ გამეორების წინად კარგად უნდა გაირეცხოს წმინდა წყლით და გაშრეს. ამგვარად მომზადებული საწნახელი საშიშია აღარ არის ტკბილისათვის.
2) კაჟის მარილის მაგივრად შეიძლება ღვინის სიმჟავე ვიხმაროთ. ჯერ კარგად უნდა გაირეცხოს წმინდა წყლით საწნახელი და გაშრობის შემდეგ კარგად დასველდეს ღვინის სიმჟავის ხსნილით (30% ღვინის სიმჟავე და 70% წყალი); სამი დღის შემდეგ კარგად უნდა გაირეცხოს წმინდა წყლით და გაშრობის შემდეგ კიდევ დასველდეს ღვინის სიმჟავის ხსნილით. ორი სამი დღის შემდეგ, წყლით აავსებენ და დასტოვებენ ისე 20 ან 25 დღემდინ. მერე ეს წყალი უნდა გადაიღვაროს და საწნახელი კარგად გაირეცხოს წმინდა წყლით. ამის შემდეგ საწნახელი მზად არის.
რაც შეეხება საწურავ მანქანებს, ისინი მრავალგვარნი არიან და ყველანი შესდგებიან უძირო გობისაგან, რომელიც დამდგარია ორ რუსხმულ ცილინდრებზე და კბილჩოღერა ბორბლების შემწეობით ბრუნავენ. ყურძენი გობიდან ცვივა ამ ცილინდრებს შუა და იჭყლიტება; კურკა და კლერტი კი დაუშავებელი რჩება (სურ.15).
საწურავ მანქანებს სდგამენ სადუღებელ ქვევრზე ან ბოჩკაზე, ასე რომ როგორც ყურძნის წვენი, ისე ჭაჭაც ერთად ჩადის სადუღებელ ჭურჭელში.

სადუღებლის გავსება. როცა ყურძენი კარგად არის დაჭყლეტილი, მაშინ ჭაჭასაც და ტკბილსაც ერთად ჩაასხამენ სადუღებელ ჭურჭელში.
აუცილებლად საჭიროა, რომ ყურძნის მოკრეფა და იმის დაჭყლეტა ისე მოხდეს, რომ ერთი სადუღებელი ჭურჭელი უეჭველად ერთ დღეს აივსოს. სადუღებელს პირამდინ არ აამსებენ, ჭაჭას და ტკბილს უნდა ეჭიროს ოთხი მეხუთედი ნაწილი სადუღებელი ჭურჭლისა. უამისოდ საშიშია: დუღილის გამო შეიძლება ტკბილი გადმოვიდეს, რადგანაც დუღილის დროს ტკბილი მატულობს.
ასადუღებელი ჭურჭლის ერთი მეხუთედი ნაწილის ცარიელად დატოვება კიდევ იმისთვის არის საჭირო, რომ იგი გაივსოს იმ ნახშირ-მჟავით, რომელიც დუღილის დროს იჩენს თავს. თუ სადუღებელი ჭურჭლის ყელში ნახშირ-მჟავე არ არის, მაშინ ჰაერი იმოქმედებს ჭაჭაზე, დაამჟავებს და ამით ღვინო გაფუჭდება. რადგანაც ნახშირ-მჟავე თითქმის სამჯერ უფრო მძიმეა ვიდრე ჰაერი, ამისათვის ჰაერი ვერ ჩაატანს ყურძნის წვენამდინ და ვეღარ იმოქმედებს მასზედ.
ნახშირის სიმჟავე იფარავს ტკბილს ჰაერის ზედ-მოქმედებისაგან მხოლოდ იმ დროის განმავლობაში, მანამ ტკბილი დიდ დუღილშია. მაშინ კი, როცა დუღილი დასრულდება, ჰაერი შეერევა ნახშირის სიმჟავეს და ჭაჭამდინაც მიაღწევს და დაამჟავებს. თუ ამ გარემოებას ყურადღება არ მიეპყრო, ღვინო გაფუჭდება.
წესად უნდა იყოს მიღებული სადუღებელი ქვევრის ან ბოჩკის მალე ავსება. ღვინის დაყენების ერთი უმთავრესი პირობათაგანი ის არის, რომ ტკბილმა რაც შეიძლება მალე დაიწყოს დუღილი და დაწყების შემდეგ გათავებამდინ აღარ შეჩერდეს.
თუ სადუღებელი ქვევრის ავსებას ჩვენ ორს ან სამ დღეს და ან უფრო მეტს მოვანდომებთ, მაშინ წინად ნათქვამი პირობის ასრულება აღარ შეიძლება. თუ ყურძენი კარგად არის დაჭყლეტილი და დუღილს დასაწყობად სითბოც საკმაოდ აქვს, ტკბილი შეთბება და ოთხი-ხუთი საათის განმავლობაში დუღილს დაიწყებს. ამ დროს რომ ახალი ტკბილი და ჭაჭა მიუმატოთ სადუღებელ ქვევრს, ეს ახალი ცივი ტკბილი და ჭაჭა წინად შემთბარს ტკბილს გააცივებს და ამის გამო დუღილს შეაჩერებს, რამდენიმე საათის შემდეგ ტკბილი ისევ ადუღდება და, თუ კიდევ მიუმატებთ ახალ ტკბილს, დუღილი ისევ შეჩერდება. ასეთი დრო-გამოშვებითი დუღილის დაწყება და შეჩერება სადუღებელი ქვევრის ავსების დროს დიდს ნაკლულევანებას შეადგენს და კარგი ღვინო აღარ დადგება. ამისათვის ძლიერ იშვიათია, რომ ამ გვარად დაყენებული ღვინო ისე ერთნაირი და სასიამოვნო სასმელი დადგეს, როგორც ის ღვინო, რომლის დუღილიც თანაბრად, სიჩქარით და შეუწყვეტლად მომხდარა.
მაშასადამე, სადუღებელი ქვევრის ოთხი მეხუთედი ნაწილი საჩქაროდ უნდა გაივსოს დაჭყლეტილი ყურძნით და, როცა დუღილი შედგება, მაშინვე სარქველით დაიხუროს. თუ სარქველს ნაჭვრეტი აქვს, ესეც ან აგურის ნატეხით უნდა დაიხუროს, ან ბამბის საცობელით, რომ ჰაერი არ გაერიოს ჭაჭის ზევით მყოფ ნახშირ-მჟავეს და თან არ ჩაიყოლოს სიმჟავის დედა.

ყურძნის გაწმენდა და დამარცვლა

ყურძნის გაწმენდა. ზოგიერთ შემთხვევაში ხშირად საჭიროა საწნახელში მიტანილი ყურძნის გაწმენდა, მეტადრე მაშინ, როცა ავადმყოფობის გამო ვაზი ნაწამლია სხვა-და-სხვა წამლებით, მაგ. გოგირდის ფქვილით, კირით და ან სპილენძიანი გოგირდის მჟავით. გაჭუჭყიანებული ანუ გატალახიანებული მტევნები დიდის სიფრთხილით და ყურადღებით უნდა დაიბერტყოს და წყლით გაიბანოს. მეტადრე თუ მტევანს გოგირდი აყრია. თუ საწნახელში მტევანს გოგირდი ჩაჰყვა და ტკბილში გაერია, ღვინოს აყროლებული კვერცხის გემო და სუნი მიეცემა, რომლის მოშორებაც შემდეგ ძნელია. აგრედვე საჭიროა ყურადღება მიაქციონ, რომ ყურძენს კირი არ ჩაჰყვეს. კირი ტკბილის სიმჟავეს დაანელებს, ამის გამო ღვინო კარგი აღარ დადგება და ხშირად სტომაქისათვის მავნებელია ასეთი ღვინო. აგრედვე, თუ ვაზი დაწოლილია და მტევანი მიწით გასვრილი ან გატალახიანებულია, ყურძენი მაშინაც უეჭველად უნდა გაიწმინდოს. მიწა ცუდ გემოს აძლევს ღვინოს, მძაღე ერბოს გემოს. ამგვარი გემოს მოშორება შემდეგ ძნელია.

ყურძნის დამარცვლა. ყურძნის დამარცვლის შესახებ მსწავლულები სხვა-და-სხვა აზრისანი არიან; ზოგი დამარცვლას ურჩევს, ზოგი არა. საზოგადოდ ზოგიერთ შემთხვევაში ყურძნის დამარცვლა მარგებელია ღვინისთვის და ზოგჯერ, სხვა შემთხვევაში, მავნებელია. დამარცვლის მნიშვნელობის შესაგნებლად ჩვენ აქ მოვიგონოთ ისე, რომ კლერტი თავის შემადგენარი ნივთიერებით ბევრად განირჩევა ყურძნის და მისი წვენისაგან; კლერტში ბევრი ტანინია და სხვა სიმჟავეებიც. ტანინს მწკლარტე გემო აქვს და სტომაქისათვის ძნელი მოსანელებელია. ამისთვის უმჯობესია, რომ ეს სხეული ღვინოში ბევრი იყოს. მაგრამ უტანინოდაც ღვინის დაყენება შეუძლებელია, რადგანაც უამისოდ ღვინოში ბევრი აზოტიური ნივთიერება (ალბუმინი) დარჩება და ძნელი შესანახავი იქნება. ამ ალბუმინის რაოდენობის დაგვარად ღვინისთვის ხან ის ტანინიც საკმარია, რომელიც ჩენჩოშია და კურკებისგან შეიძენს, ხან კი, როცა ტკბილში ალბუმინი ბევრია, ეს ტანინი საკმარი არ არის და მაშინ კლერტიც უნდა მიეცეს დუღილის დროს. აქედან სჩანს, რომ ყურძნის დამარცვლა დამოკიდებულია ყურძნის და ტკბილის ვითარებაზე. თუ ვაზი ისეთი ჯიშისაა და ან ნიადაგი ისეთია, რომ ყურძენში ბევრი ალბუმინი იქნება, მაშინ დამარცვლა მავნებელი იქნება. გარდა ამისა, თუ საზოგადოდ ყურძენი ძალიან შაქრიანია და ცოტა სიმჟავე აქვს, მაშინაც დამარცვლა საჭირო არ არის, ტკბილს ჭაჭა-კლერტები უნდა მიეცეს, მხოლოდ იმ პირობით კი, რომ ღვინო დიდხანს არ დარჩეს ჭაჭაზედ.
უცხო ქვეყნების მაგალითი გვიჩვენებს, რომ ყურძნის დამარცვლა ძალიან გავრცელებული არ არის. მაგალითებრ, საფრანგეთში იმ 75 ადგილებში, სადაც ვენახებია მოშენებული, მხოლოდ 34 ადგილს იციან ყურძნის დამარცვლა და 41 ადგილში კი არა. ამას ისიც უნდა დავუმატოთ, რომ ამ უკანასკნელი 41 ადგილის მოსავალი შეადგენს 4/5 მთელი საფრანგეთის ღვინის მოსავლისას. მაშ ჩვენ შეგვიძლიან ვთქვათ, რომ იმისთანა დაწინავებული ქვეყანა ღვინის დაყენებაში, როგორიც საფრანგეთია, ჰმარცვლავს მხოლოდ 1/5 ნაწილს ყურძნისას.
აქ მოვიყვან ერთი გამოჩენილი იტალიელი მსწავლულის და ღვინის დამყენებლის პოლლაჩჩის (Pollacci) აზრს, რომელიც ყველასაგან თითქმის კანონად არის მიღებული. იმის აზრით, კლერტი ტკბილის დუღილს აადვილებს და ღვინის შენახვასაც ხელს უწყობს. იმის გამოცდილებიდან სჩანს, რომ უკლერტოდ და უჭაჭოდ ცუდი ღვინო დგება, თუმცა კი ზოგიერთ შემთხვევაში ისიც წინააღმდეგი არ არის დამარცვლისა და ურჩევს კიდეც დამარცვლას. იმის აზრით დამარცვლა საჭიროა: 1) იმისთანა ყურძნისა, რომელიც ზოგიერთ ადგილას კარგად არა მწიფდება. ამ შემთხვევაში კლერტი მწვანედ რჩება და ბევრი სიმჟავე და სიმწკლარტე აქვს, რომელიც ემატება უიმისოდაც მჟავე და მწკლარტე ყურძნის წვენსა; 2) დამარცვლა საჭიროა იმ შემთხვევაშიაც, როცა თვითონ ვაზის ჯიში მწკლარტე ღვინოს იძლევა და 3) ეს დამარცვლა აგრედვე საჭიროა, როცა ატმოსფერული გარემოებით ან ავადმყოფობის გამო მტევანს მარცვალი ჩამოსცვივა და თვითონ მტევანიც ან დაჭკნება და ან არ დამწიფდება... ამ შემთხვევაში კლერტი მავნებელია.
წინააღმდეგ ამისა დამარცვლა მავნებელია: 1) იმისთანა ყურძნისა, რომელიც თხელ და მსუბუქ ღვინოს იძლევა. აქ კლერტი საჭირო და მარგებელია; 2) როცა ყურძენი ძალიან შაქრიანია და ტკბილი, განსაკუთრებით თბილი ქვეყნის ყურძენი; ამისთანა ყურძნის ტკბილი უკლერტოდ კარგად არ დადუღდება.
მაშასადამე, ზოგიერთი ჯიშის ყურძნისათვის დამარცვლა მიუცილებლად საჭიროა და განსაკუთრებით უფრო იმისთანა ყურძნისა, რომელსაც საფერავი ბევრი აქვს და მარცვლის კანი ძლიერ მწკლარტეა.
საფრანგეთში ერთმა სამეურნეო საზოგადოებამ გამოცდილება მოახდინა ერთგვარ ყურძენზე, რომელსაც რუსსილლიონს (Russillion) ეძახიან და რომლის ღვინოსაც ჩვეულებრივი ძალა აკლია და რაღაცა მიწის გემო აქვს. ამ გამოცდილებამ აღმოაჩინა, რომ დამარცვლილი ყურძნის ღვინო ბევრად უფრო კარგი დგება, ვიდრე დაუმარცვლავისა. ბუკეტი და ჯანი კარგი აქვს და აღარც მიწის გემოს იჭერს, მხოლოდ, ცოტა არ არის, ფერი აკლია.
აი კიდევ დამარცვლას რა მნიშვნელობა აქვს ღვინის დაყენებაში:
გამოცდილებამ გვაჩვენა, რომ შავი ყურძნიდან დაყენებული თეთრი ღვინო უფრო მაგარია, ალკოგოლიანია, ვიდრე წითელი ღვინო, დადუღებული ჭაჭაზე და კლერტზე (საფერავის გარდა, ჩვენში ყველა შავი ყურძნიდან შეიძლება თეთრი ღვინის დაყენება, ამისთვის საკმარისია უჭაჭოდ ტკბილის დადუღება). ამასთანავე ისიც შენიშნულია, რომ თუ შავი ყურძნის ტკბილმა მარტო უკლერტო ჭაჭაზე დაიდუღა, მაშინ ის ღვინო უფრო ალკოგოლიანია, ვიდრე მაშინ, როდესაც კლერტიან ჭაჭაზე დაიდუღებს.
როგორც ვხედავთ, დამარცვლა ხან საჭიროა და ხან არა. ამიტომაც ზოგი ურჩევს დამარცვლას და ზოგი კი არა. ზოგიერთ შემთხვევაში კი ყველანი ერთხმად ურჩევენ დამარცვლას, მაგ. როცა ყურძენი დასეტყვილია, ან სიცხისგან დამწვარი და ან მილდიუთ ავადმყოფი; ყველა ამისთანა ყურძნისთვის კლერტი მავნებელი იქნება.
ამასაც ნუ დავივიწყებთ, რომ დამარცვლილი ყურძნის წვენიდან ან ჭაჭიდან გამოხდილი არაყი ან კონიაკი უფრო კარგი თვისებისაა, ვიდრე დაუმარცვლავი ყურძნის ღვინიდან და ჭაჭიდან გამოხდილი.



ყურძენს ან ხელით ჰმარცვლავენ, ან ცხავის შემწეობით, ან მანქანებით. ხელით დამარცვლა ძნელია და ბევრ ჯაფას თხოულობს; ამისთვის ხელით მარცვლა გავრცელებული არ არის. უფრო გავრცელებულია ცხავით დამარცვლა; ცხავი უმჯობესია ხისა იყოს (სურათი 13). სურათიდან სჩანს, თუ ეს ცხავი რანაირად არის გაკეთებული: იგი ოთხ-ფეხიან სტოლსა ჰგავს. ზედა ფიცრები დახვრეტილია ცხავივით; ამ ცხავის ქვეშ ფეხებ შუა ჩადგმულია უჯრასავით გაკეთებული გობა, რომლის ერთი გვერდი ღარივით არის შევიწროებული. ხანდისხან რკინის მავთულის ცხავსაც ხმარობენ, მაგრამ ჩვენის ფიქრით, ეს კარგი არ არის.
ამ ცხავზედ დააწყობენ ყურძნის მტევნებს და შემდეგ ორ-კაპი ჯოხით, პატარა ფიწლით აგორებენ მტევნებს ამ ცხავზე. რადგანაც ცხავის ნაჭვრეტები უფრო დიდრონებია, ვიდრე ყურძნის მარცვლები, ამისათვის მარცვლები ედებიან ნაჭვრეტების გვერდებს და სწყდებან კუნწებიდან. მარცვალი გობაში ცვივა და აქედან საწნახელში ჩადის; კლერტი კი ცხავზე რჩება.
ეხლა ბევრგვარი სამარცვლავი მანქანებია მოგონილი, მაგრამ მათს აღწერას ჩვენ საჭიროდ არა ვრაცხავთ. კლერტის მოცილება დაწურვის დროსაც ადვილად შეიძლება, რადგან დაჭყლეტილ ყურძენს კლერტი ადვილად ეცლება.