პიოტრ მიტზნერი: ვერცხლისფერი ნატალია

PIOTR MITZNER: Srebrna Natalia

Konstanty z Natalią, Śledziejowice 1946 r. Fot. H. Hermanowicz

უკვე მესამე, ან შეიძლება მეოთხე თაობაც კი, კონსტანტი ილდეფონს გალჩინსკის (1905 – 1953) „ თავის პოეტად ” თვლის. მკითხველთა შორის უდიდეს წარმატებას თან ახლავს ლიტერატურათმცოდნეთა ერთგვარი დაბნეულობა. მათ ხომ ჯერაც ვერ მოუძებნეს შესაბამისი ადგილი მწერალს, რომელიც დემონსტრაციულად სცილდება ყველანაირ ლიტერატურულ სკოლას.

იგი ლირიკოსი იყო და ხუმარა, სიურეალისტი და უბრალო ხალხის სინამდვილის მომღერალი, ასახავდა პოლონურ ყოველდღიურობასა და ევროპული კულტურის შედევრებს. ამიტომაც გალჩინსკის შემოქმედებაში ყველანი – ახალგაზრდაცა და ხანდაზმულიც, კონსერვატორიცა და მეამბოხეც – პოულობენ რაიმეს სათავისოს. უპირველეს ყოვლისა კი ისინი, ვინც სიყვარულზე ეძებენ ლექსებს. ასეთები კი პოეტის ნაწარმოებებს შორის ცოტა არ არის და ყოველი მათგანი ერთი ქალის, მეუღლე ნატალიასადმი, გრძნობით არის გამთბარი.

1930 წელს დაქორწინდნენ. ჯვარი ვარშავის მართლმადიდებლურ ეკლესიაში დაიწერეს. პატარძალი რუსეთის მეფის არმიის ოფიცრის, კონსტანტინე ავალიშვილის, ქალიშვილი იყო. მისი მეუღლე, ბავშვებთან ერთად, პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ პოლონეთში აღმოჩნდა, თავად კი სამოქალაქო ომის დროს რუსეთში დაიკარგა. მრავალი წლის შემდეგ გაირკვა, რომ თურმე გადარჩენილა ბოლშევიკურ ტყვეობასა და ორმოცდაათიან წლებში საქართველოში გარდაიცვალა. ცხადია, არც კი იცოდა, რომ მისი ქალიშვილი პოლონელი პოეტის მუზად იქცა.

* * *

მქონდა ბედნიერება და ვიცნობდი ქალბატონ ნატალია გალჩინსკას. ვყოფილვარ პოეტის ვარშავის ბინაში. და თუმცა თავად იგი უკვე დიდი ხანია ცოცხალი აღარ იყო, აქ მაინც იგრძნობოდა მისი არსებობა, პირველყოვლისა იმაში, თუ რას და როგორ ყვებოდა მისი მუზა. ალეა რუჟზე მდებარე ბინიდანGგამოსლის შემდეგ გავაკეთე ჩანაწერები, რომელთა ფრაგმენტებსაც ახლა გთავაზობთ.

* * *

გესაუბრებათ ნატალია გალჩინსკა:
„ მუსიკა უყვარდა. მას მიუძღვნა მრავალი ლექსი, ხოლო კომპოზიტორებთან, იმათთან, სულეთის ქვეყანაში გარდასულებთან, მეგობრობდა – ბახთან, მოცარტთან, შოპენთან. მის პოეზიაში მუსიკალური და პოეტური სტრუქტურები ერთმანეთში ძალიან ღრმადაა გადახლართული. მაგალითად, კონსტანტის ლექსებში სადღაც მიმალულია შუბერტის „კალმახი”, მაგრამ სად, ეს მხოლოდ მან იცოდა. პოემაში „ნიობე” არის ბურლაკების სიმღერებისა და ბეთჰოვენის „ IX სიმფონიის ” მელოდიების ფრაგმენტები.

შესნიშნავად ამყარებდა კონტაქტს ჩვეულებრივ ადამიანებთან. ერთხელ კალატოზების რამოდენიმე ბრიგადა, სამუშაოს დამთავრების შემდეგ, პოეზიის მოსასმენად შეკრიბეს. ხალხი დაღლილი იყო, მშიერი, გაბოროტებული. აქ კი ვიღაც ლიტერატორები შრომაზე ლექსებით თავსაბეზრებენ, მაგრამ როცა გამოვიდა კონსტანტი და დაიწყო თავისი პოეტური იგავ–არაკების კითხვა, გამხიარულდნენ და უსმენდნენ, მოჯადოებულებივით უსმენდნენ.

როდესაც კონსტანტის საპატივცემლოდ ჩვენ სახლზე მემორიალური დაფა განათავსეს, ერთ–ერთი მუშა ბინაში, მეუღლის ოთახში, შემოვიდა ტახტის წინ დაიხარა და მის კუთხეს აკოცა.

შურიანი კოლეგები მას პოპულარობას ვერ პატიობდნენ, მისი პოეზია კი სოცრეალიზმის ჩარჩოებში ვერ თავსდებოდა. ამიტომაც საჯაროდ ლანძღავდნენ. ერთმა მებრძოლმა აქტივისტმა განაცხადა: –კისერი უნდა მოეგრიხოს იმ ბურჟუაზიულ იადონს, რომელიც გალჩინსკის პოეზიაში ჭიკჭიკებსო. რაზეც პოეტმა ასე მიუგო: ”კი, ბატონო, მაგრამ მაშინ ხომ გალიას ყველანი დაინახავენ ”.

კონსტანტი მხოლოდ ერთი სახეობის რეალიზმს სცნობდა. იგი ამინდთან იყო დაკავშირებული. თუ სარკმლებს მიღმა წვიმა მოდიოდა, ლექსებშიც წვიმდა. იგივე ითქმის თოვლზე, მზეზე.

ადამიანურ სინამდვილეს ისე სცვლიდა როგორც ჯადოქარი, რომელსაც საკუთარი თავიცა და ყველა სხვა, ვისაც ეს სწყურია, შორეულ, ეგზოტიკურ ქვეყნებში გადაჰყავს, ან დროში მოგზაურობას სთავაზობს: ანტიურ ხანაში, შუა საუკუნეებში, შექსპირის კომედიების სამყაროში ”.

* * *

ქალბატონი ნატალია, „ ვერცხლისფერი ნატალია ” ( ასე სწერდა მასზე მეუღლე ), არ იყო მხოლოდ ის მედიუმი ვისი მეოხებითაც შეგვეძლო დავკავშირებოდით საყვარელ პოეტს. იყო არაჩვეულებრივად ლამაზი და ძლიერი პიროვნება. მახსოვს მისი გულმოწყალება, წყნარი და მჟღერი ხმა.

მასაც დარჩა საკუთარი ლიტერატურული ნამუშევრები: თარგმანები ( ჰერცენი, ლესკოვი, ჩეხოვი ), საყმაწვილო სამოგზაურო მოთხრობები და შესანიშნავი ზღაპრების კრებული. პოეტი იყო, თუმცა კი ლექსებს არ წერდა.

ჩემი ჩანაწერები ნატალია გალჩინსკას გარდაცვალებამე ერთი წლით ადრე თავდება ( 1976 წელს გარდაიცვალა ). მის მიერ ნაკარნახები უკანასკნელი ფრაზა მეუღლის ნაწერებიდან მოტანილი ციტატია:

” პოეზია სუფთა, ხალასგულიანი ხალხისთვის არის, ან მათთვის ვისაც პოეზიით სურთ განიწმინდონ ”.


Konstanty z Natalią w Czechach, Podiebrady 1949r.

კონსტანტი ილდეფონს გალჩინსკის სამი ლექსი მიძღვნილი მეუღლე ნატალიასადმი


ვედრება ბედნიერების კუნძულებზე

ბედნიერების კუნძულებზე თან წამიყვანე,
ნაზი სიოთი ყვავილთ დარად მიწეწე თმები,
კოცნით დამახრჩვე, მინანავე, დამაძინე მუსიკის ბანგით,
ბედნიერების კუნძულებზე სიზმრებიდან ნუ გამაღვიძებ.

წყლები მაჩვენე დიდზე დიდი და წყნარზე წყნარი,
მწვანე ტოტებში მასმენინე ვარსკვლავთ ბაასი,
პეპლების ჯარი გულში მინდა ფრთხილად ჩავიკრა,
და წყლის ნაპირზე სიყვარულით მშვიდ ფიქრს მივეცე.

Prośba o wyspy szczęśliwe

A ty mnie na wyspy szczęśliwe zawieź,
wiatrem łagodnym włosy jak kwiaty rozwiej, zacałuj,
ty mnie ukołysz i uśpij, snem muzykalnym zasyp, otumań,
we śnie na wyspach szczęśliwych nie przebudź ze snu.

Pokaż mi wody ogromne i wody ciche,
rozmowy gwiazd na gałęziach pozwól mi słyszeć zielonych,
dużo motyli mi pokaż, serca motyli przybliż i przytul,
myśli spokojne ponad wodami pochyl miłością.
1930


სიზმარში ჰყვირი

სიზმარში ჰყვირი. ლამფა ბოლავს.
ნატალიავ! ნატო!! ნატუნა!!!
რად არ წახვედი სამშობლოში, საქართველოში
მამასთან, ძმებთან და საერთოდ შენიანებთან?

აქ, ხომ ხედავ, ამ დღეების უნიათო რბოლას,
სურდო, ხველა, ასპირინი,
იღრუბლება კიდევ უფრო მეტად.

იქ კი მიგელოდა შენი ციხე – კოშკი,
მარანი და ტაიჭების რემა –
ერთი კია, ასახდენიც არ ახდება ხშირად.

Krzyczysz przez sen

Krzyczysz przez sen. Lampa dymi.
Natalia! Natusia!! Natałka!!!
Czemu, czemu nie uciekłaś na Kaukaz
razem z ojcem i braćmi twoimi?

Tutaj, widzisz, dni niechętne płyną,
z katarami i aspiryną,
a chmury są coraz bardziej trwożliwe.

Tam byś miała maurytański zamek
i winnice, i konie stadami -
oczywiście, gdyby to było możliwe.

1936


ლირიული საუბარი

- მითხარი როგორ გიყვარვარ.
- გეტყვი.
- ჰო, აბა, გისმენ.
- მიყვარხარ მზეში. მოკიაფე სანთელთა შუქში,
ფართე ფარფლიან ქუდშიც, ბერეტშიც.
ქარშიც მიყვარხარ, თეატრშიც და ალუბლებს შორის,
იასამნებში, ჟოლოებში, თეთრ ენძელებში.
მაშინაც როცა გძინავს, როცა მუშაობ.
კოვზის დავარდნაც მიყვარს შენი,
როცა კვერცხს იწვავ.

ყველგან მიყვარხარ ავტობუსში, სახლში და კარში.
ტაქსშიც მიყვარხარ, ქუჩის თავშიც, ქუჩის ბოლოშიც.
საფრთხეში მყოფიც მიყვარხარ და კარუსელებზეც.
მე ისიც მიყვარს სავარცხელით თმას როცა იყოფ.
ზღვაშიც მიყვარხარ, მთებშიც და ტყეშიც.
ქოშებში ხარ თუ ფეხშიშველი მაშინაც გეტრფი.
გუშინ მიყვარდი, დღესაც, ხვალაც, დღისით და ღამით,
როცა მერცხლები მოიყვანენ გაზაფხულს ჩვენთის.

- ზაფხულობით, ზაფხულობით როგორ გიყვარვარ?
- როგორც შეჰფერის ზაფხულის ხვატს მის მცხუნვარებას
- შემოდგომაზე, მოქუფრული ცა როცა გვიმზერს?
- ქოლგა დაკარგო – მეყვარები მე მაინც ისევ.
- ზამთარი როცა შემოჭირხლავს ჩვენს სარკმლის მინებს?
- ბუხრის მხიარულ ცეცხლის ალად შემოგენთები.
მე შენი გულის სიახლოვით თავს მშვიდად ვიგრძნობ.
გარეთ კი თოვლი და იმ თოვლში შემცივნებულ ყვავების გუნდი...

Rozmowa liryczna

- Powiedz mi jak mnie kochasz.
- Powiem.
- Więc?
- Kocham cie w słońcu. I przy blasku świec.
Kocham cię w kapeluszu i w berecie.
W wielkim wietrze na szosie, i na koncercie.
W bzach i w brzozach, i w malinach, i w klonach.
I gdy śpisz. I gdy pracujesz skupiona.
I gdy jajko roztłukujesz ładnie -
nawet wtedy, gdy ci łyżka spadnie.
W taksówce. I w samochodzie. Bez wyjątku.
I na końcu ulicy. I na początku.
I gdy włosy grzebieniem rozdzielisz.
W niebezpieczeństwie. I na karuzeli.
W morzu. W górach. W kaloszach. I boso.
Dzisiaj. Wczoraj. I jutro. Dniem i nocą.
I wiosną, kiedy jaskółka przylata.
- A latem jak mnie kochasz?
- Jak treść lata.
- A jesienią, gdy chmurki i humorki?
- Nawet wtedy, gdy gubisz parasolki.
- A gdy zima posrebrzy ramy okien?
- Zimą kocham cię jak wesoły ogień.
Blisko przy twoim sercu. Koło niego.
A za oknami śnieg. Wrony na śniegu.

1950
ტექსტი და ლექსები თარგმნა რუსუდან კიკალეიშვილი-დომუხოვსკიმ

http://www.kigalczynski.pl/natalia/gruzja/